Natuurgebied Noord

Amsterdam-Noord is een natuurgebied waar ook mensen wonen. Tussen de stoeptegels en de snelwegen bloeit en groeit van alles. Amsterdam Noord heeft de donkerste nachten, en je hoeft niet eens ver te zoeken om het Oer-IJ nog te zien.

De afgelopen jaren organiseerden we vanuit Tolhuistuin onder de noemer Expeditie Groen tientallen doeprogramma's, expedities en onderzoek met kunstenaars, ecologen en activisten.
Joost Janmaat en Reem Saouma maakten de stadsnatuurgids 'Het Wilde Noorden' en we nodigden iedereen uit om met ons op avontuur te gaan in de stadsnatuur.
In oktober 2021 organiseerden we een feestelijke opening van Natuurgebied Noord. We schreven een manifest en een verlanglijst die we de komende jaren gaan realiseren. Hieronder vind je meer informatie.

Doe je met ons mee?
Trek je laarzen aan of juist je schoenen uit. Kruip door de goot of snorkel door een sloot. Je kan kanoën langs de oevers van het Oer-IJ, bushcraften in Tuindorp Oostzaan of op expeditie langs de A10.

Wil je meewerken de verlanglijst te realiseren? Stuur een mail naar info@tolhuistuin.nl met in het onderwerp 'Natuurgebied Noord'.

Manifest

Amsterdam-Noord is een Natuurgebied, behandel het ook zo

Bewoners van Amsterdam-Noord weten het allang. Noord is het meest groene, levenskrachtige, soortenrijke en biodiverse landschap van Amsterdam. Het heeft meer verschillende soorten planten dan Nationaal Park Texelse Duinen, meer verschillende bomen dan Nationaal Park de Hoge Veluwe en het Noordzeekanaal is een van de meest biodiverse wateren van Nederland. Het klinkt misschien gek, maar Stadsdeel Noord is een Natuurgebied. Dus, bewoners, bedrijven en bestuurders, behandel het ook zo. Dat is de enige manier om deze plek leefbaar en gezond te houden.

Amsterdam-Noord heeft uitgestrekte rietlanden, bossen, binnentuinen, volkstuinen, parken, meren, sloten en rivieren. Elke dag kunnen we zien en ervaren hoe het leven in de stad hun weg vindt. Wij, inwoners van Noord, worden getrakteerd op vogelconcerten, zoemende insectenzwermen, kikkerkoren en krekelgekakel. Over de Molenwijk vliegen duizenden trekvogel formaties. Vossen en straatkatten trekken door de Bongerd, lepelaars door Schellingwoude. Je hoeft niet ver te zoeken, tussen de stoeptegels van de Vogelbuurt en langs de snelweg van de A10 bloeit en groeit van alles. Snorkelend en kanoënd in het Noorderijplas en de Schellingwouderbreek zien we haviken, palingen en geelwangschildpadden. Oeverzwaluwen en IJsvogels huizen bij Overhoeks. In het Vliegenbos besef je tussen de glimwormen en nachtvlinders dat Noord nog altijd de donkerste nachten van de stad heeft.

Maar voor hoe lang? De grootste verandering van Amsterdam vindt de komende jaren plaats in Noord. Het stadsdeel waar nu 100.000 mensen wonen, wordt met zo’n 50.000 woningen uitgebreid, een enorme logistieke operatie. In de plannen is aandacht voor groen, maar zolang er geen goede controle is op de uitvoering van richtlijnen en een juridische en politieke basis ontbreekt, zal de stadsnatuur het onderspit delven.

Dat konden we de afgelopen jaren zien. Er zijn duizenden bomen gekapt zonder adequate herplant. De video van ontgroening van Noord, in beeld gebracht door Elzo en Verdedig Noord, toont een schrikbarend beeld. Nieuwbouwtorens schieten de lucht in, maar energiearmoede is voor veel Noorderlingen in slecht onderhouden huurhuizen een dagelijkse realiteit. Lichtvervuiling leidt tot gigantische insectensterfte, maar blijft voor bestuurders een blinde vlek. ‘Sjoemelgroen’ wordt opgevoerd om de eigen normen te behalen, maar sportvelden van kunstgras, tennisbanen en daktuinen hebben met openbaar toegankelijke natuur weinig van doen.

Tegelijkertijd ontstond de afgelopen jaren in Noord ook een brede maatschappelijke beweging van betrokken mensen die zich in hun vrije uren hard maken voor de mooie plek waar ze wonen. Ze zijn georganiseerd als Vrienden van het Vliegenbos, het Rietland, het Noorderpark, de Wilmkebreek, het Schellingwouderpark, de Duurzame 100 van Noord, Amsterdam Noord Groene Stad aan het Water (ANGSAW), Red Amsterdam Noord, OM, Groene Longen, Dames Vogelburen of Voortuin van Noord.

Mensen die onvermoeibaar blijven inspreken bij stadsdeelvergaderingen, hun buren leren om om het Vliegenbos heen te fietsen vanwege de dieren die er wonen, demonstreren in het Noorderpark vanwege de ontgroening en het gebrek aan participatie, manifesten maken, bloementuinen aanleggen, expedities organiseren, moestuinles geven, een kerstbomenbos aanleggen, volkstuinparken onderhouden en petities opstellen omdat er wel wordt geïnvesteerd in nieuwbouw, maar onvoldoende in renovatie van bestaande woningen. Poten in de modder, voeten in het IJklei.

Samen met deze mensen roepen wij Amsterdam Noord uit tot Natuurgebied. Want Noord is een leefgebied van miljarden wezentjes die groeien, kruipen, vliegen en bloeien en met wie wij mensen samen de stad vormen. We hebben elkaar nodig om de stad gezond en leefbaar te houden. Om te dealen met de verzengende hitte en de hevige neerslag waar we steeds vaker mee te maken hebben. We komen er tot rust, we recreëren er, we worden er gelukkig van. Wijzelf zijn natuur. We kunnen de stad alleen leefbaar houden als we ook ontwerpen en bouwen voor planten en dieren. Kijk eens wat vaker door de ogen van een dier, een plant, een schimmel of korstmos. Hoe kijkt een egel naar een rotonde? Of een ringslang naar de Schellingwouderdijk?

Met het uitroepen van Natuurgebied Noord pleiten we voor het vieren, behouden, versterken en op waarde schatten van de stadsnatuur. We roepen iedereen op om mee te doen, bewoners, bedrijven, bestuurders: Hang een vlag uit. Zet ‘m in je voortuin, je park, het water om je huis, tussen de stoeptegels van je straat. Vier het stadsdeel waar we zo van houden. Want Noord is een Natuurgebied waar ook mensen wonen.

Een verkorte versie van deze tekst verscheen als opiniebijlage in Parool (22 oktober 2021).

EEN VERLANGLIJST VOOR NATUURGEBIED NOORD:

Bescherm Natuurgebied Noord met een juridische basis & behoud en verbeter Natuurgebied Noord

1. Ondersteun de nominatie voor Amsterdam-Noord als 22ste Nationaal Park van Nederland en zorg voor juridische bescherming (bijvoorbeeld via een community land trust). Het stedelijk landschap is ecologisch net zo belangrijk als het duinen- en rivierenlandschap, en verdient de hoogste status.

2. Kappen met kappen! De bouwwoede in Noord en herinrichting van straten gaat gepaard met een enorme kap. Hoewel er een wettelijke verplichting tot herplant is, loopt de praktijk hopeloos achter. Middenin een klimaatcrisis is dit simpelweg niet uit te leggen. Een eerlijk en reële terugplant voor alle gekapte bomen in jaarringen of volume. Struiken of jonge boompjes zijn niet hetzelfde als bomen van tientallen jaren oud.

3. Laat het effect van bouwplannen op de biodiversiteit, fijnstof, stikstof en CO2 zorgvuldig in kaart brengen voordat er vergunningen worden verstrekt en zie daarop toe. Maak de groennorm heilig voor ontwikkelaars en grondeigenaren. Verbied ‘sjoemelgroen’ (het meetellen van bermen, privé tuinen, groene daken, boomsingels, ‘groene straten’, groen gekleurd plastic voetbalvelden zoals bijvoorbeeld in Groenvisie 2050).

4. Maak toezien op stadsnatuur een taak voor de Ombudsman of een andere onafhankelijke instantie die jaarlijks rapporteert. Gemeente Amsterdam is ontwikkelaar en wetgever tegelijkertijd. In alle belangen delft de stadsnatuur meestal het onderspit, want de bomen en de dieren van de stad vertegenwoordigen zichzelf slecht in onze politieke arena’s. In een tijdperk dat we in rap tempo soorten verliezen, op aarde en in Amsterdam, kan dat echt niet meer.

5. Investeer in verduurzaming van bestaande huurwoningen, waarvan velen op dit moment in erbarmelijke staat. Dat is essentieel voor de fysieke en mentale gezondheid van de bewoners en draagt bij aan minder uitstoot van broeikasgassen.

6. Verbind de binnenringse scheggen (de Schellingwouderscheg, de Noordhollandse kanaalzone, en de Kadoelenscheg) tot één ononderbroken stadsnatuur netwerk. Daarmee versterk je de biodiversiteit en weerbaarheid van de natuur.

7. Noord heeft talloze scholen. Investeer in een uitgebreid educatieprogramma voor kinderen én volwassenen over de plek waar we wonen. Stel tientallen nieuwe (junior) stadsecologen en stadstuiniers aan, uit Noord zelf natuurlijk.

8. Geen nieuwbouw meer zonder natuur! Natuurinclusief bouwen is een fantastisch concept; als we bouwen voor mensen, laten we dan ook bouwen voor die andere stadsbewoners die net zo van Amsterdam houden. Controleer, niet alleen direct na uitvoer, maar ook na 10 en 25 jaar. Zie natuur als onbetaalbaar aspect voor de leefbaarheid en gezondheid van de bewoners, goed voor grotere weersextremen (neerslag, hitte), noodzakelijk voor de klimaatadaptieve stad.

9. Duisternis is zeer zeldzaam tegenwoordig terwijl we steeds beter weten dat donker van levensbelang is, voor mensen en dieren. Maak daarom een concreet plan om lichtvervuiling tegen te gaan. Een groot deel van de verlichting die ‘s nachts brandt is onnodig, kost de stad alleen maar geld en maakt haar bovendien in sommige gevallen zelfs onveilig. Uit onderzoek blijkt dat verlichting in combinatie met slechte sociale controle juist leidt tot meer criminaliteit.

10. Zorg dat het oppervlaktewater drinkbaar wordt. Het grootste natuurgebied van Noord ligt onder de waterspiegel. Ook al is het water nog nooit zo schoon geweest, de soortenrijkdom en de aantallen kunnen veel hoger! De oevers zijn te hard, de bodems te diep: maak een uitbundig netwerk nieuwe rietlanden, visriffen en palingparken. Maak goede vispassages en verbindt de polders, slootjes en breken die nu nauwelijks in verbinding staan. Maak van de noordelijke IJ-oever en bijvoorbeeld het Johan van Hasseltkanaal een natuurpark dat zijn weerga niet kent in de wereld!

Ondertekenaars

Deze oproep wordt ondersteund door bijna 100 organisaties, ondernemers en initiatieven uit Amsterdam-Noord:

• Amsterdam Farm Lodge | Rogier Becker en Nicole Schuil
  
• ANGSAW | Bart Stuart
• Buuf & buur | Frederike Muller en Brenda de Jong
• Buurtvereniging Ronduit Buiksloterham | Sandra Wüst
• Bewonerscommissie Noorlandercomplex
• Bewonersvereniging Buiksloot | Hanzo van Beusekom
  
• Bewonersvereniging De Punt | Eva Bollen
  
• Bewonersvereniging Ninteman | Gwenda van Hooff
• Bewonersvereniging Zijkanaal-H / NIJP | Peter Verbeek
  
• Boerderij de StadsHoeve | Angela Hoeve
  
• Bond van Volkstuinders | Annemieke Timmerman
  
• BOOM 7 | Simon de Boer
• Buitengewone Varkens Amsterdam | Johan Wielenga
  
• Café De Ceuvel | Esther Weller
• Centrale Dorpenraad | Marcel van Druenen
  
• Climate Cleanup Foundation | Sven Jense & team
• D100 van Noord | Nathalie van Loon
• Dames Vogelburen | Fatiha Kaddouri, Janine Westerveld en Fatima el Yaichi
• Damesbende Buiksloot | Guda Oly, Annet Visser
• Dat! school | Canick Hermans
• De Chrononauten & Studio Monnik | Edwin Gardner & Christiaan Fruneaux
• De Groene Kapper | Joseph Koleh
• Diaconie Noord | Jeanette de Waard
  
• Dr Monk | Lynn Zebeda
• Ecologische Sociëteit Nederland | Maureen Baas, Abel Tatje & Natasha Hulst
• ELZO | Pieter Hettema
  
• FIBER Festival & Lab | Jarl Schulp
• Groene Longen | Floor Hallema, Sylvia Fennis
• Groene Revolutie Amsterdam
• GroenLinks Amsterdam Noord | Wijbe Langeveld
• Hogeschool Inholland / Urban Leisure & Tourism Lab - Roos Gerritsma
  
• Huurdersvereniging Tuindorp Nieuwendam | Anita van Tongeren
  
• Huurdersvereniging Van der Pekbuurt | bestuur
• IJklei | Willemijn van Manen
• Jatuin | ontwerper ecologische tuinen en voedselbossen | Arja Helmig
• Kairos Tienercollege | Julian Nelissen
  
• Kano Amsterdam Noord aan de Noorderijplas | Anne-Carien Beishuizen
• Klein Amsterdam | Eva Vesseur
• Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging afdeling Amsterdam | Guus Muller
• Kunstenaarscollectief de Onkruidenier | Jonmar van Vlijmen, Rosanne van Wijk, Ronald Boer
• Leefkringhuis-Noord | Meredith Smith
  
• Mediakaal now Art :: Space and nature Now, a poetic research | Patricia de Ruijter
• Nacht-Wacht | Najat Kaddour & Marjolijn van Heemstra
• NatuurOptimist | Thijs de Zeeuw
• NDSM | Tim Vermeulen
• NoordOogst | Ron van Echteld
• NoordRust | Joris van Elk
• OM groep | Hetty Oorbeek
• Palais Recup | Frank Alsema
• Parels voor de Zwijnen Theatergroep
• Partij van de Ouderen | Dennis Overweg, Wil van Soest
• Partizan Publik | Joost Janmaat
• Pof/Noorderlicht | Jasper Helmer
• PvdA-fractie Amsterdam-Noord | Canan Uyar
  
• Red Amsterdam Noord | Eva Bollen
• Sociëteit Sexyland World | Aukje Dekker
• Stichting Behoud Waterland | Rineke Neppelenbroek
  
• Stichting De Eetbare Stad, Moestuinschool Amsterdam | Nancy Wiltink
• Stichting Grond van Bestaan | Natasha Hulst
• Stichting W.H. Vliegenbos | Patty Muller
• Stichting Weggeefwinkel Amsterdam | Monique Egberts
  
• Stichting Zosenerdam | Erik Bannenberg
• Studio Parkers | Rob Verdegaal
• Studio Valkenier | Wouter Valkenier
• The Mokum Mangrove project | David de Bruijn, Amber Beernink
• The Nature Connection | Anke Wijnja
• The Pollinators | Tom van de Beek
• The Tipping Point Foundation | Froukje Jansen
• Tolhuistuin | Matthea de Jong
• Tuindorp Bosse | Joyce Drosterij
• Tuinpark Buikslotermeer | Mirjam van Dootingh
  
• Tuinpark Buitenzorg | Joke van der Helm
• Tuinpark De Molen | Frans Gouwens
  
• Vera Bondy | namens zichzelf
• Verenigd Vogeldorp | Anna Schwartz
• Vereniging De Ceuvel | Marien Baerveldt
• Vereniging Vrienden van het Noorderpark | Marieke Oomen
• Verhalen Zaaien | Annette Benedictus
  
• Vlindertuin Mot in Mokum | Nicky Castricum
• Vrienden van het Rietland | Ruud Post
• Voetbal Vereniging HBOK | Rikus de Lange
• Volkstuinpark De Bongerd I Bestuur en tuinders
  
• Volkstuinpark Rust en Vreugd | Geoffrey Meijerman
  
• Volkstuinpark Tuinwijck | Astrid Kuiper
  
• Voortuin van Noord | Marieke Oomen
• Vox-college & Green Office | Bas Huijbers
• VVE Schoonschip
• Waterlandfan
• Windalarm Noord-Waterland | Camiel Verberne
  
• We Are Warming Up / Stichting Impact Makers | Bernadette Kuiper
• Zinnig Noord | Jonatan Bartling

Opening Natuurgebied Noord tijdens Warming Up Festival

Dit manifest wordt gepresenteerd tijdens het feestelijke programma van de Opening Natuurgebied Noord tijdens het Warming Up Festival, een festival over kunst, klimaat en activisme.

Meer informatie over het programma Opening Natuurgebied Noord

Meer informatie over Warming Up Festival: www.wearewarmingup.nl #wearewarmingup

Kom je uit Noord en wil je ook tekenen met je initiatief, organisatie of onderneming? Stuur dan een email naar info@tolhuistuin.nl

Het Wilde Noorden

Het Wilde Noorden is een natuurgids voor Amsterdam-Noord, samengesteld door Joost Janmaat en Reem Saouma.

Amsterdam-Noord is een natuurgebied waar ook mensen wonen. Ga kanoën langs de oevers van het Oer-IJ, bushcraften in Tuindorp Oostzaan, snorkelen in de Noorder IJ-plas of op expeditie langs de A10. Met bijdragen van biologen, kunstenaars, ontdekkingsreizigers, groenbeheerders, een Hollandse Iep en een Halsbandparkiet.

Met een voorwoord van Freek Vonk en bijdragen van onder meer Marjolijn van Heemstra, Jan Rothuizen, Arita Baaijens en Remco Daalder.

Het Wilde Noorden is het resultaat van ‘Expeditie Groen’, het Tolhuistuinprogramma naar de stadsnatuur. Het boek is een verslag van de reis naar alle urban jungles, maar ook een eerbetoon aan Amsterdam-Noord en alle menselijke bewoners die zich onbaatzuchtig inzetten voor het behoud en uitbreiding van dit natuurgebied.

Uitgeverij Excelsior Recordings. Bestellink: www.wildenoorden.nl

Over Natuurgebied Noord

De komende jaren gaan we aan de slag om de verlanglijst van Natuurgebied Noord te realiseren met kunst, burgeronderzoek en wetenschap.

Doe je met ons mee?
Stuur een mail naar info@tolhuistuin.nl onder vermelding van 'Natuurgebied Noord'.

Credits
Deelnemende kunstenaars & programmamakers | Ama van Dantzig, Arita Baaijens, Climate Cleanup, De Onkruinenier, Floor Hallema, Jaap Scheeren, Jan Rothuizen, Joost Janmaat, Kristian de la Riva, Mara van Nes, Marjolijn van Heemstra, Najat Kaddour, Remco Daalder, Thijs de Zeeuw.
Fotografie | Mara van Nes, Joost Janmaat, Jaap Scheeren, Tim Hillige, Eric van Nieuwlandt
Kunstwerk "Natuurgebied Noord" | Mirjam van der Most
Illustratie | Kristian de la Riva